11-9-2024 (woensdag) - Nietzsche - Aldus sprak Zarathoestra - 3 lezingen (Grote Kerk)

Woensdag 11 september 2024

In de Grote Kerk 


Friedrich Nietzsche  - Aldus sprak Zarathoestra
Een boek voor iedereen en niemand: Nietzsches Zarathoestra lezen

Aldus sprak Zarathoestra is misschien het meest gelezen, maar waarschijnlijk ook het minst begrepen boek uit Nietzsches oeuvre. Zelf beschouwde hij het als zijn hoogtepunt. Hij noemde het een symfonie, een heilig boek, een vijfde evangelie en zelfs het grootste geschenk aan de mensheid tot nu toe. Het boek tart de grenzen tussen genres, disciplines en stijlen. Alleen al om die reden is het een onuitputtelijk rijke, maar ook een ondoorgrondelijke, moeilijke tekst.

Filosofiecafé Fryslân organiseert op 11 september 2024 in de Grote Kerk in Leeuwarden een lezing in het kader van een belangrijk nieuw boek over Aldus sprak Zarathoestra.

Een boek voor iedereen en niemand: Nietzsches Zarathoestra lezen biedt een inleiding tot en een leeswijzer bij de lectuur van Nietzsches hoofdwerk. De auteurs, Gert-Jan van der Heiden, Johan de Jong, Henk Manschot, Gaila Pander, Paul van Tongeren en Wouter Veldman, proberen de complexe en enigmatische teksten toegankelijk te maken, en daarbij recht te doen aan de veelzijdigheid, gelaagdheid en misschien wel onleesbaarheid van de tekst. Een onmisbaar boek voor wie Aldus sprak Zarathoestra heeft gelezen maar nog niet goed begrepen, of wie het wil gaan lezen, maar daarbij hulp vraagt. Paul van Tongeren, Johan de Jong en Gaila Pander zullen ieder een bijdrage leveren van circa 30 minuten:

Datum:        woensdag 11 september 2024
Locatie:        Grote Kerk, Leeuwarden 
Inloop:         19:00 
Aanvang:     19:30

Prof. Dr. Paul van Tongeren 
Een boek voor iedereen en niemand – een inleiding tot de lectuur van Nietzsches meest uitzonderlijke boek

Nietzsches Aldus sprak Zarathoestra is in alle opzichten een uitzonderlijk boek. Het is een mix van literatuur en filosofie, het is zowel ondoorgrondelijk diepzinnig als soms ook irritant kitscherig; het wordt door Nietzsche geschreven in een onwaarschijnlijk snel tempo; terwijl het tijdens zijn leven nauwelijks verkocht werd, heeft het na zijn dood een grotere receptie gekregen dan enig ander van zijn boeken; veel mensen zijn eraan begonnen, weinigen hebben het helemaal gelezen. In de lezing zal de raamvertelling van het boek kort worden samengevat en aan de hand van de biografie zal een beeld worden gegeven van de ontstaansgeschiedenis ervan.

Biografie 
Paul van Tongeren (Deventer, 1950) was tot zijn emeritaat in 2015 hoogleraar wijsgerige ethiek in Nijmegen, Leiden en Leuven. Naast zijn academische werk houdt Van Tongeren zich al ruim twintig jaar intensief bezig met publieksfilosofie. Hij publiceerde meer dan tien populaire boeken op basis van zijn grootste interesses: de deugdethiek van Aristoteles en Nietzsches filosofie van het nihilisme. In 2013 won hij met Leven is een kunst de Socratesbeker voor het urgentste en meest oorspronkelijke Nederlandstalige filosofieboek. Dit boek verscheen in 2020 in Engelse vertaling bij Bloomsbury. Van Tongeren is sinds 2005 lid van het Filosofisch Elftal van Trouw.

Van 2021 tot 2023 was hij Denker des Vaderlands. Deze eretitel is een initiatief van Stichting Maand van de Filosofie en wordt sinds 2011 elke twee jaar verleend aan een gerenommeerd denker.

Meer info is te vinden op: www.paulvantongeren.nl


Dr. Johan de Jong 
Nietzsches bevrijding van het onomkeerbare verleden

Terugkijkend schrijft Nietzsche over Aldus sprak Zarathoestra dat hij de hoofdpersoon ‘eenmaal, in strenge bewoordingen’ de centrale taak liet uitspreken van zowel Zarathoestra als van Nietzsche zelf. In deze lezing bespreek ik die raadselachtige woorden, namelijk: ‘De voorbijen te verlossen en al “het was” te herscheppen in een “zo wilde ik het!” — pas dat zou ik verlossing noemen!’

Nietzsche is fel criticus van christelijke verlossingsideeën, maar ook van een seculiere cultuur waarin verlossing geen rol meer speelt. Wat betekent verlossing nog na de ‘dood van God’? De kern blijkt te liggen in hoe we omgaan met het onomkeerbare verleden. Waar velen Nietzsche kennen als nietsontziende criticus, is dit misschien Nietzsche op z’n positiefst: over een ideaal waarin leed niet iets is om te vermijden, waarin elke vorm van wraak wordt afgezworen, en waarin een radicaal andere tijdsbeleving wordt voorgesteld.

Biografie 
Johan de Jong, geboren en getogen in Bilk, is universitair docent Continentale Filosofie aan de Universiteit Leiden. Hij behaalde zijn bachelor en research master Filosofie cum laude aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde daar in 2015. Na zijn promotie doceerde hij aan de UvA en later aan de Universiteit Utrecht, voordat hij in 2019 naar Leiden kwam. Johan de Jong heeft diverse artikelen gepubliceerd over de filosofie van Kant, Hegel, Nietzsche, Heidegger en Derrida. In 2020 bracht hij zijn boek The Movement of Showing uit. Daarnaast heeft hij een onderzoeksbeurs binnen het project “Nietzsche: Experiment en nihilisme” aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zijn onderzoeks- en onderwijsgebieden omvatten de negentiende- en twintigste-eeuwse continentale filosofie, waarbij hij voortdurend in dialoog treedt met de bredere geschiedenis van de filosofie. Hij heeft bijzondere interesse in de methoden en taken van het denken binnen de filosofie, en onderzoekt de mogelijkheden van een kritiek op Derrida's deconstructie vanuit het werk van Hegel en Heidegger.


Dr. Gaila Pander 
Aldus sprak Zarathoestra als een symfonie in woorden

Nietzsche beschouwde Aldus sprak Zarathustra (1883) als zijn belangrijkste werk. Om erin wegwijs te worden kunnen we steunen op typeringen die hijzelf eraan meegaf. Hij karakteriseerde het bijvoorbeeld als een symfonie. In de lezing zal deze typering centraal staan. Door niet de focus te leggen op de betekenis achter de beelden, maar  beelden en beeldconstellaties op te vatten  als  een notenschrift, kunnen we Nietzsches tekst lezen als een partituur, dus als ‘muziek in woorden’. We zullen zien dat de gehele compositie, vergelijkbaar met Beethovens negende symfonie, in de richting beweegt van de dithyrambische finale aan het slot van deel drie. Die liederen beogen niet allereerst begrip bij de lezer te wekken, maar roepen op tot sym-fonie, tot een samen-klank met de toehoorders.

Biografie
Gaila Pander is filosoof en beeldhouwer. Ze promoveerde in 2020 op een proefschrift over de beeldtaal van Nietzsches Also sprach Zarathustra. In 2022 schreef ze een artikel over Nietzsches werk als een partituur in woorden, gepubliceerd in Nietzsche and Music door Cambridge Scholars Publishing. Pander is lid van de Nietzsche Research Groep (NRG) in Nijmegen.

Geboren uit een kunstenaarsfamilie, volgde Pander na haar studies filosofie en geschiedenis een opleiding in beeldhouwen. Eind jaren negentig opende ze haar eigen atelier in Pijnacker. Ze organiseerde beeldhouwdagen in het Balijbos en gaf cursussen in haar atelier. Daarnaast was ze docent filosofie in Den Haag en Rotterdam en restaureerde ze een object aan de Rhône om daar beeldhouwactiviteiten te organiseren. In de zomer geeft ze beeldhouwcursussen in het filosofische Centre Erasme in de Provence, een plek die deelnemers ruimte biedt om zowel creatief als ambachtelijk te werken aan beeldhouwwerken.

Overzicht najaarsprogramma

Woensdag 11 september (Grote Kerk)
Nietzsche lezing
- Paul van Tongeren
- Johan de Jong
- Gaila Pander

Woensdag 23 oktober
Descartes / Franeker
- Han Thomas Adriaenssen
- Jacob van Sluis
- Carla Rita Palmerino 

Donderdag 21 november 
Wijsheid van de onzekerheid
- Johan Goud

Donderdag 12 december 
Waarom de tijd niet stroomt
- Jos Stollman